بوشهر، چرنوبیل دوم نخواهد شد

آفتاب- دکتر صادق ربانى*(دیپلماسی ایرانی): روس‌ها ادعا مى‌کنند که براى تعویض قطعه‌اى که مربوط به زمان تصدى نیروگاه بوشهر توسط آلمان‌ها بوده مجبور شده‌‌اند که سوخت‌ها را از قلب نیروگاه خارج کنند. در این‌باره باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به قراردادى که با روسیه براى احداث نیروگاه بوشهر بسته شد، روس‌ها تمام قلب رآکتور را تعویض کردند. یعنى طراحى جدیدى ارائه کردند. در طراحى آلمان مدل عمودى به کار گرفته شده بود در صورتى که در مدل روسى مدل افقى به خدمت گرفته شده است. یعنى این مسأله و مشکلى که ایجاد شده، ربطى به قلب راکتور آلمانى ندارد.

بنابراین روس‌ها هزینه احداث نیروگاه بوشهر را گرفته‌اند و طراحى آن را هم تغییر داده‌اند.

” استاکس‌نت که یک ویروس رایانه‌اى است، مى‌تواند اطلاعات غلطى به اپراتور و کسانى که مى‌خواهند نیروگاه را راه‌اندازى کنند بدهد. یعنى اگر دما بالا رفته باشد، تاثیر این ویروس باعث مى‌شود که دستگاه‌ها دما را پایین نشان دهند. اگر این مسأله درست باشد، مى‌تواند فاجعه‌اى در حد چرنوبیل ایجاد کند. اتفاقا یکى از مقامات روسى هم به این احتمال اشاره کرده است. “

حالا مسأله‌اى که باقى مى‌ماند این است که آیا روس‌ها در طراحى خود اشتباه کردند یا نه؟ باید گفت که بعید است روس‌ها در طراحى خود اشتباه کرده باشند، چون این اولین نیروگاهى نیست که روس‌ها مى‌سازند و تجارب روس‌ها براى ساخت نیروگاه کم نیست.

تنها مسأله ویروس استاکس‌نت باقى مى‌ماند که ایران انکار مى‌کند که این ویروس توانسته باشد بر تاسیسات نیروگاه بوشهر اثرى بگذارد. بنابراین اگر ما فرض را بر این بگیریم که حرف مقامات ایران درست است، باید بگوییم که روس‌ها مانند رویه گذشته‌شان، با تاخیر انداختن در راه اندازى نیروگاه بوشهر با ما بازى مى‌کنند و خواهان به تاخیر انداختن چندباره راه اندازى نیروگاه بوشهر هستند.

به نظر من در این صورت این حرف قابل قبول نیست. مگر این که استاکس‌نت تاثیر خود را گذاشته باشد. استاکس‌نت که یک ویروس رایانه‌اى است، مى‌تواند اطلاعات غلطى به اپراتور و کسانى که مى‌خواهند نیروگاه را راه‌اندازى کنند بدهد. یعنى اگر دما بالا رفته باشد، تاثیر این ویروس باعث مى‌شود که دستگاه‌ها دما را پایین نشان دهند. اگر این مسأله درست باشد، مى‌تواند فاجعه‌اى در حد چرنوبیل ایجاد کند. اتفاقا یکى از مقامات روسى هم به این احتمال اشاره کرده است.

البته احتمال وقوع فاجعه‌اى مانند چرنوبیل بسیار اندک است. به دلیل این که سوختى که در نیروگاه بوشهر وجود دارد، سوخت تازه و نو است. فاجعه چرنوبیل که در اثر ذوب شدن قلب راکتور به وقوع پیوست، مواد رادیو اکتیوى داشت که از مواد سوخته شده مى‌توانست نشت کند. در صورتى که مواد موجود در نیروگاه بوشهر سوخت تازه است که چندان مواد رادیواکتیو ندارد.

اگر نظر شخصى من را بخواهید، بدون توجه به این مفروضاتى که چندان قابل اعتماد نیست، ممکن است اتفاق ذوب قلب راکتور اتفاق افتاده باشد و صدماتى به سوخت وارد شده باشد ولى این به صورت فاجعه در نیامده باشد. به این دلیل که فاجعه هنگامى ‌است که خاکستر سوخت در نیروگاه موجود باشد، سوختى که نسوخته است خاکسترى ندارد که بتواند مسأله‌ساز باشد.

بنابراین ممکن است اتفاقى در قلب راکتور به دلیل اطلاعات غلط احتمالى که استاکس‌نت داده افتاده باشد و در نتیجه سوخت را از شرایط مطلوب خارج کرده باشد و لازم باشد که میزان سوخت را تغییر دهند و جایگزین کنند. که البته این کار زمان‌‌بر است.

در گزارش آقاى آمانو هم اشاره‌اى

” ممکن است اتفاقى در قلب راکتور به دلیل اطلاعات غلط احتمالى که استاکس‌نت داده افتاده باشد و در نتیجه سوخت را از شرایط مطلوب خارج کرده باشد و لازم باشد که میزان سوخت را تغییر دهند و جایگزین کنند. که البته این کار زمان‌‌بر است. “

به این نکته که مشکل فنى در نیروگاه بوشهر رخ داده و نیازمند تدابیر احتیاطى است، شده است. بنابراین در نفس این که مشکلى ایجاد شده است تردیدى نیست. حتما مشکلى ایجاد شده که مقامات مسئول مجبور شده‌اند سوخت را جا‌به‌جا کنند و احتمالا این فقط بهانه‌جویى نیست. چون اگر بهانه‌جویى بود روس‌هاى مى‌توانستند بهانه‌هاى دیگرى را بیاورند و بهانه‌اى را مطرح کنند که خیلى خسارت‌بار نباشد. حالا روس‌ها مى‌خواهند این مشکل فنى را به گردن آلمان‌ها بیندازند و آن‌ها را سرزنش کنند. 

این از نظر ما قابل قبول نیست. چون روس‌ها مسئولیت داشتند و اگر بخواهند استاکس‌نت را مقصر بدانند، احتمال دارد واقعیت داشته باشد. حال اگر مشکل ذوب شدن قلب راکتور باشد، کار بسیار عقب مى‌افتد و حل مشکل را بسیار طولانى‌تر مى‌کند. البته تا ندانیم چه مقدار خسارت وارد شده نمى‌توانیم تخمین بزنیم که راه‌اندازى تا چه مدت به تعویق مى‌افتد. اگر ذوب راکتور صورت گرفته باشد، ممکن است تا یک سال دیگر هم خسارت قابل جبران نباشد. مگر این که سوخت یدکى وجود داشته باشد و بتوانند مشکلات را خیلى سریع حل کنند. اما اگر مسائل فنى که مطرح نشده است، مسائل ساده‌اى باشد، مى‌توان زودتر مسأله را حل کرد.

اما در کنار این‌ها باید به این نکته دقت داشت که ما همیشه با دیده تردید به روس‌ها مى‌نگریم و نمى‌توانیم به آن‌ها اعتماد کنیم. روس‌ها نشان داده اند که تحت فشارهاى بین‌المللى در راه‌اندازى نیروگاه بوشهر بهانه‌‌تراشى مى‌کنند. با توجه به فشار‌هاى بین‌المللى که علیه برنامه هسته‌اى ایران وجود دارد، روس‌ها هم مى‌خواهند با ایران کج‌دار و مریز رفتار کنند و هم به غرب چراغ سبزى نشان داده باشند. 

* قائم مقام سابق سازمان انرژى اتمى ‌ایران